Άμα θέλει η νύφη κι ο γαμπρός
τύφλα να ‘χει η πεθερά κι ο πεθερός
Η συνάντηση, η γνωριμία, ο προξενητής, το λογοδόστεμα, η μνηστεία, η απαγωγή, το προικοσύμφωνο και ο γάμος
Ωστόσο υπάρχουν και πάρα πολλοί νέοι και νέες που για διάφορους λόγους παντρεύονται με συνοικέσιο, δηλαδή με τη μεσολάβηση τρίτου προσώπου, του καλούμενου προξενητή. Μετά από την απόφαση του νέου και της νέας να πάνε για γάμο, ακολουθεί η έγκριση της οικογένειας, ο αρραβώνας (= επίσημος συμφωνία, με παπά και προικοσύμφωνο) ή το «λογοδόστεμα» (= ανεπίσημος αρραβώνας, χωρίς παπά, απλώς συμφωνία με τα λόγια).
Η επίσημη έγκριση των γονιών και κυρίως του πατέρα για το γάμο γίνεται συνήθως παρουσία παπά, που ευλογεί τα δακτυλίδια και αφού συνταχθεί το «προικοσύμφωνο», που ορίζει τις οικονομικές λεπτομέρειες του γάμου, παρουσία του προξενητή (αν έχουμε γάμο από προξενιό), ορίζεται και η ημερομηνία του μυστηρίου του γάμου.
Σε περίπτωση που έχουμε γάμο από έρωτα ή απαγωγή απλώς κατά τον αρραβώνα ο γαμπρός δεν θέτει καμιά αξίωση. Παίρνει ό,τι του δώσει ή γράψει στο προικοσύμφωνο ο πεθερός.
Ο αρραβώνας γίνεται σε στενό οικογενειακό κύκλο με φαγοπότι και μαντινάδες, όπως π.χ. τις εξής:
Απόψ' αρραβωνιάζομαι με σένα κοπελιά μου
και τη χαρίζ' ολόψυχα σε σένα την καρδιά μου
Απόψ' αρραβωνιάζομαι κι ο Θιός να μ' αξιώσει
να βρω κουμπάρο άξιο να μας εστεφανώσει
Ήρθε ο καιρός οι δυο καρδιές να σμίξουνε ομάδι
κι η μια τσ' αλλής να δώσουνε τσ' αγάπης το σημάδι
Νύφη δε θέμε πλούτη μεις μόνο την ομορφιά σου
απου 'χει το κορμάκι σου και η σεμνή καρδιά σου
Στις ακριβές σας τσι χαρές να ξαναμαζωχτούμε
κι από τα βάθη τση καρδιάς πάλι να ευχηθούμε
Το κάλεσμα, τα κανίσκια, τα προικιά και η συμφιλίωση
Μερικές μέρες πριν από το γάμο, ο πατέρας της νύφης και του γαμπρού στέλνουν κάποιο, τον λεγόμενο «καλεστή», για να ανακοινώνει σε συγγενείς και φίλους την ημερομηνία και τον ιερό ναό που θα τελεστεί ο γάμος και συνάμα να τους προσκαλέσει για το μυστήριο. Σήμερα αντί του καλεστή, έχουμε τα προσκλητήρια του γάμου στα οποία αναγράφονται και μαντινάδες.
Στο νέο μας ξεκίνημα σας θέλουμε κοντά μας
Να μοιραστούμε όλοι μαζί τη μέρα της χαρά μας
Στη μεγαλύτερη χαρά που σαν γονιός θα νοιώσω
Θέλω και φίλους και εδικούς τότε να καμαρώσω.
Καλούνται απαραίτητα όλοι οι συγγενείς μέχρι δεύτερα ξαδέλφια, όλοι οι γείτονες και όλοι οι φίλοι, καθώς και οι αρχές (πρόεδρος, δήμαρχος, αστυνόμος κ.τ.λ.). Αν υπάρχει έριδα μεταξύ της οικογένειας του γαμπρού ή της νύμφης με κάποιον από τους καλεσμένους, γίνεται συμφιλίωση (ανακωχή, δηλαδή κάτι ως η «Ολυμπιακή εκεχειρία»).
Μέχρι την ημέρα του μυστηρίου οι συγγενείς και οι φίλοι στέλνουν δώρα, τα λεγόμενα "κανίσκια" που είναι ένα καλάθι με λάδι, τυρί, κρασί και πατάτες. Δίδονται και τα καλούμενα «χαρίσματα» (φάκελοι με χρήματα) ή ακριβά είδη σπιτιού, ώστε το νέο ζευγάρι να βοηθηθεί στο στήσιμο του νέου τους σπιτιού.
Το στόλισμα του κρεβατιού και της νύφης, το ξύρισμα του γαμπρού, το άπλωμα των ρούχων κλπ
Μετά που θα φέρουν οι καλεσμένοι τα κανίσκια ή τα άλλου είδους δώρα, η νύφη εκθέτει όλη την προίκα της, τα προυκιά της, και ιδιαίτερα τα κεντητά και τα υφαντά της, για να περάσουν όλοι οι χωριανοί και να τα δουν. Παράλληλα η νύφη με τις φίλες της στολίζει και το κρεβάτι όπου θα κοιμηθεί με το γαμπρό. Απαραίτητα το «κατωσέντονο» είναι λευκό, για να φανεί η παρθενιά της.
Πριν ξεκινήσουν η νύφη και ο γαμπρός για την εκκλησία προκειμένου να γίνει το μυστήριο γίνεται και το στόλισμα της νύφης από τις φίλες της, καθώς και το ξύρισμα – στόλισμα του γαμπρού, κατά την ώρα των οποίων λέγονται ωραίες μαντινάδες, όπως:
Πρώτα απ’ όλα εύχομαι, με τις ευχές αρχίζω
Η ώρα η καλή να ‘ρθει τώρα που σε στολίζω.
Νύφη μου κερά νύφη μου, μέσα στο νυφοστόλι
Σήμερα σε στολίζουνε οι δώδεκα Αποστόλοι
Αστράφτει στον ήλιο ο χρυσός και μες τη νύχτα τα’ άστρο
Αστράφτει και η νύφη μας στο νυφικό της άσπρο.
Ντύσου στολίσου μερακλή γαμπρέ και ξεκινούμε
Κι η νύφη αναμένει σε κι ας μη καθυστερούμε
Όμορφη που ‘ναι η νύφη μας, όμορφος κι ο γαμπρός μας
Πραγματικά ταιριαστό που ‘ναι το ανδρόγυνό μας
Ο γάμος, ο αντίγαμος και το ψίκι
Αν η νύφη είναι από άλλο χωριό ή από απομεμακρυσμένη γειτονιά, γίνεται το λεγόμενο «ψίκι». Δηλαδή νέοι φεύγουν από το σπίτι του γαμπρού με άλογα ή ημίονους, συναγωνιζόμενοι ως τις ιπποδρομίες, και πάνε στο σπίτι της νύφης και να της ανακοινώσουν το ευχάριστο νέο, δηλαδή ότι ο γαμπρός δεν αθέτησε την υπόσχεσή του για γάμο, καθώς και ότι πρέπει να έρθει με τους καλεσμένους της στην καθορισμένη εκκλησία όπου θα γίνει ο γάμος.
Αν η νύφη είναι από το ίδιο χωριό με το γαμπρό, ο γαμπρός με τον κουμπάρο-σύντεκνο και τους καλεσμένους πάνε με πομπή στο σπίτι της νύφης, για να την πάρουν και να την οδηγήσουν στην εκκλησία.
Φτάνοντας ο γαμπρός με τον κουμπάρο στο σπίτι της νύφης, μια μαντινάδα τραγουδισμένη από γλυκιά γυναικεία φωνή πείθει την οικογένεια της νύφης να ανοίξει την πόρτα, που μέχρι τότε παραμένει κλειστή.
Ανοίξετε την πόρτα σας να δείτε το γαμπρό μας
Που 'ναι στολίδι και πρεπιά στο σόι το δικό μας.
Ανοίξετε την πόρτα σας να δείτε το γαμπρό μας
και αν έχετε παράπονο να μας το πείτε εμπρός μας
Νύφη, άνοιξε την πόρτα σου γιατί ο γαμπρός αναμένει,
για να του δώσεις την καρδιά, με πέπλο στολισμένη
Και από μέσα από το σπίτι της νύφης ακούγεται:
Άγια να είναι η στιγμή, κάνομε το σταυρό μας
κι ανοίγομε την πόρτα μας στο ζηλευτό γαμπρό μας
Το χτύπημα της καμπάνας ειδοποιεί τους μελλόνυμφους πως πρέπει να κατευθυνθούν προς την εκκλησία. Ο γαμπρός, μετά από αυτό, βάζει δεξιά του τη νύφη και ξεκινούν για την εκκλησία. Μπροστά πάνε τα όργανα, μετά το ζευγάρι και μετά οι καλεσμένοι με τα όπλα τους και το ρύζι ή στάρι που θα ρίξουν στην εκκλησία συμβολικά, για να «ριζώσει» το νέο ζευγάρι.
Ανοίχτε πόρτες της χαράς, πόρτες της εκκλησίας
Στ’ ανδρόγυνο που γίνεται το ταιριαστό ζευγάρι
Να το βλογήσει ο Θεός και ευλογημένο να ‘ναι
Και αυτοί και οι απόγονοι κι αυτοί και τα παιδιά τους
Μετά τη τελετή, το ζευγάρι οδηγείται πάλι με πομπή στο σπίτι του γαμπρού, όπου η μητέρα του τους καλοδέχεται, ταΐζει τη νύφη μελοκάρυδο και χαράζει σταυρό στη πόρτα, ενώ η νύφη χύνει μέλι στην είσοδο και σπάει ένα ρόδι, για να γίνει ο γάμος γλυκός σαν το μέλι και καρπερός σαν το ρόδι. Ο πατέρας από χαρά βαρά τουφεκιές και τα όργανα παίζουν.
Πρόβαλε μάνα του γαμπρού και πεθερά της νύφης
Να δεις τον όμορφό σου γιο μια κόρη που τη φέρνει
Πρόβαλε μάνα του γαμπρού και πεθερά τση νύφης
Και κράθιε και ροδόσταμνο να τσοι ροδοσταμνίσεις
Νύφη να μπεις στ'αρχοντικό με το δεξί σου πόδι
και να σκορπίσεις ύστερα κατάχαμα ένα ρόδι.
Νύφη στο σπίτι που θα μπεις δίχως κουβέντα άλλη
η ευτυχία κι η χαρά να ναι με το τσουβάλι.
Μαντινάδες για τον γαμπρό | Μαντινάδες Για τη νύφη |
|
|
|
|
|
|
|
|
Ευχαριστίες | |
|
|
Μεταξύ αστείου και σοβαρού | |
Την πιο πολύ χαρά, γαμπρέ, | Γαμπρέ μου την …μπιστόλα σου |
Ετούτηνέ την εποχή | Ωραία είσαι κι όμορφη, |
Γαμπρέ τη νύφη να αγαπάς | |
